توسعه کشت جو در گلستان؛ یک تیر و چند نشان

شرایط اقلیمی گلستان و دیگر نقاط کشور که هر سال نیز وضعیت آن به دلیل تغییرات اقلیمی بدتر از سال قبل می‌شود نیازمند تغییر الگوی کشت و کاشت زراعت‌های مثمر و مقاوم به شرایط اقلیمی، خشکسالی، تنش‌های گرمایی و شوری خاک است.

زیرکشت بردن این وسعت از اراضی دیم گلستان با زراعت‌های همخوان با شرایط اقلیمی جدید می‌تواند علاوه بر رونق کشاورزی با جهش تولیدی که رخ خواهد داد به بهبود درآمد، معیشت و اشتغال پایدار بهره‌برداران، رفع محرومیت‌ و توسعه این استان و مهمتر از همه امنیت غذایی کشور کمک کند.

جو و ارقام متنوع آن یکی از زراعت‌هایی است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای کشت در بخش قابل توجهی از ۷۷ درصد اراضی کم بازده و دیمزارهای گلستان باشد که علاوه بر تامین نیاز دامی کشور و استان به این محصول، می‌توان با راه‌اندازی صنایع تبدیلی مرتبط از جمله صنایع نوشابه و مالت به ایجاد درآمد و اشتغال این استان شمالی هم کمک کرد.

مرکز تحقیقات کشاورزی گنبدکاووس که از مراکز برتر ۳۵۰ ایستگاه تحقیقاتی کشور است، از حدود ۲ دهه پیش تاکنون با انجام فعالیت‌های پژوهشی محققان خود موفق شده هفت رقم جو دیم سازگار با شرایط اقلیمی گرم و خشک گلستان و مقاوم به کم آبی و شوری خاک به نام‌های «ماهور، خرم، بهدان، فردان، فراز، ماه نشان و راشین» را رونمایی و به کشاورزان معرفی نماید.

اگرچه ۲ رقم امیدبخش جو دیم ۶ پَر از دیگر دستاوردهای مهم این مرکز ویژه اراضی دیم نیز قرار است طی روزهای آینده رونمایی شود اما هفت رقم قبلی هم تا حدود زیادی کمک حال کشاورزان گلستانی و دیگر مناطق گرم و خشک با بارندگی متوسط و کم ( سالانه ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی‌متر) کشور مانند استان‌های «بوشهر، هرمزگان، خوزستان سیستان و بلوچستان و ۲ خراسان رضوی و جنوبی» بوده است.

مطابق داده‌های ایستگاه تحقیقات جهادکشاورزی گنبدکاووس از مجموع افزون بر ۶۰۰ هزار هکتار اراضی زراعی استان گلستان سالانه بین ۷۰ تا ۱۰۰ هزار هکتار آن به کشت جو اختصاص می‌یابد که به‌طور میانگین میزان برداشت این محصول در اراضی دیم ۱.۵ تُن و در اراضی آبی نیز سه تا ۳.۵ تُن در هکتار است.

همچنین مطابق داده‌های این مرکز تحقیقاتی سطح کشت جو در کشور هم سالانه ۱.۷ میلیون هکتار (دیم و آبی) با میانگین تولید سه میلیون تُن است درحالی که نیاز سالانه ایران به این محصول پنج میلیون تُن است که ۳۵ درصد نیاز از سایر کشورهای وارد می‌شود.

در گلستان هم که از استان‌های مهم حوزه دامپروری کشور است، تولید سالانه ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار تُن جو در شرایط عادی بدون توجه به خشکسالی، کفاف جمعیت حدود سه میلیون راس دام آن شامل «یک میلیون و ۸۵۰ هزار راس دام سبک و ۳۴۶ هزار راس دام سنگین به همراه ۷۶۰ هزار راس دام سبک جامعه عشایری کوچنده و بومی» آن را نمی‌دهد.

به اعتقاد کارشناسان و محققان جهادکشاورزی یکی از راهکارهای تامین جو مورد نیاز بخش‌های دام و صنعت کشور و گلستان، توسعه سطح زیرکشت این محصول در اراضی مناطق شمالی و میانی این استان است که سال‌هاست به سبب خشکسالی محصول چندانی از کشت سایر غلات مانند گندم و کلزا از آن برداشت نمی‌شود.

رییس ایستگاه تحقیقات جهادکشاورزی گنبدکاووس در این خصوص به خبرنگار ایرنا، گفت: برای توسعه سطح زیرکشت جو در استان گلستان، استفاده از ارقام مقاوم به شرایط اقلیمی خشکسالی، تنش‌های گرمایی و شوری خاک امری ضروری است که لازمه آن نیز انجام فعالیت‌های ترویجی و آموزشی به منظور افزایش آگاهی کشاورزان جهت کشت این محصول است.

رحمت الله محمدی افزود: ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبدکاووس که از ایستگاه‌های برتر در بین ۳۵۰ مرکز تحقیقات در کشور است، از سال ۱۳۸۵ تاکنون هفت رقم شامل «ماهور، خرم، بهدان، فردان، فراز، ماه نشان و راشین» را رونمایی و به کشاورزان معرفی کرده و ۲ رقم جو ۶ پَر دیم نیز ویژه این اراضی طی روزهای آینده رونمایی و معرفی خواهد شد.

وی افزایش عملکرد دانه، مقاومت به بیماری‌ها و انعطاف پذیری در برابر تنش‌های محیطی،، زودرس بودن، قدرت پنجه زنی بالا، مقاومت به خوابیدگی، قابلیت خرمن کوبی و کیفیت دانه و یکنواختی آن را از جمله خصوصیات زراعی ارقام جو عموما ۲ پَر یا ۲ ردیفه رونمایی شده توسط مرکز تحقیقات جهادکشاورزی گنبدکاووس ذکر کرد و بیان داشت: حاصل این ویژگی‌ها، افزایش عملکرد تولید محصول در واحد سطح در اراضی دیم بیش از ۲ تُن در هکتار و در اراضی با آبیاری تکمیلی بین سه تا پنج تُن بوده است.

محمدی ادامه داد: میزان برداشت محصول جو در ۲ رقم جدید که ۶ پَر یا ۶ ردیفه هستند و کشاورزان منطقه خیلی تمایل به کشت این نوع از ارقام (شش پر یا شش ردیفه) دارند به زودی رونمایی و ظرف ۲ سال آینده بذر آن در اختیار کشاورزان قرار خواهند گرفت، ضمن اینکه میزان تولید آن در اراضی با آبیاری تکمیلی بیش از پنج تن در هکتار خواهد بود.

رییس ایستگاه تحقیقات جهادکشاورزی گنبدکاووس تصریح کرد: با همه این مزایا، استقبال کشاورزان گلستانی برای کشت جو در اراضی دیم و آبی کم است و همچنان کشت گندم به‌عنوان یک محصول استراتژیک مورد توجه قرار دارد درحالی که طی سال‌های اخیر به سبب خشکسالی متحمل خسارت نیز شدند.

وی بیان داشت: گلستان و گنبدکاووس قابلیت توسعه کشت جو را برای تامین کامل نیاز بخش دام و صنعت این استان و نیز بخشی از نیاز کشور را دارد و مسوولان متولی باید کشاورزان آن را برای توسعه کشت این محصول تشویق و ترغیب کنند.